Ένας μεγάλος όγκος πληροφοριών, σχετικών με τη διατροφή και την υγεία, είναι διαθέσιμος με μια απλή περιήγηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, την ανάγνωση περιοδικών και την επίσκεψη σε δημοφιλείς ιστότοπους. Είναι όλες όμως οι πληροφορίες που λαμβάνουμε αξιόπιστες; Η αλήθεια είναι ότι πολλές από αυτές είτε είναι ελλιπείς, είτε διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα, με αποτέλεσμα η αναπαραγωγή τους να δημιουργεί μύθους. Ειδικά οι διατροφικοί μύθοι διαδίδονται με ταχύ ρυθμό και καλό είναι να τους αναγνωρίζεις.  Σε αυτό το άρθρο παρουσιάζονται 10 πολύ διαδεδομένοι μύθοι για τη διατροφή σου και οι αλήθειες τους!

Η αλήθεια: Οι γονείς είναι οι υπεύθυνοι για τις διατροφικές συνήθειες που θα αναπτύξουν τα παιδιά τους. Ανάλογα με την ηλικία των παιδιών, επιτελούν ρόλο «παρόχου» αρχικά και στη συνέχεια τον ρόλο «πρότυπου» στη διατροφή. Αν λοιπόν είσαι γονιός, είναι αρμοδιότητά σου να παρέχεις το σωστό είδος τροφής στην κατάλληλη ποσότητα  για το παιδί σου. Να θυμάσαι ότι είναι πολύ σημαντικό το παιδί σου να διαμορφώσει από νωρίς ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες. Αυτές είναι που θα του εξασφαλίσουν έναν φυσιολογικό ρυθμό ανάπτυξης. Επιπλέον, οι συνήθειες που διαμορφώνονται στην παιδική ηλικία συχνά ακολουθούν το παιδί και στην ενήλικη ζωή. Επομένως ένα παιδί, με τη βοήθειά σου, μπορεί να εφαρμόσει ένα ισορροπημένο διατροφικό πλάνο. Μάλιστα, όταν κρίνεται απαραίτητο βάσει του ιατρικού ιστορικού, της ηλικίας και των κατευθυντήριων συστάσεων, το πλάνο αυτό μπορεί ακόμη και να στοχεύσει σε ήπια μείωση του βάρους προκειμένου να προστατεύσει την υγεία του και την ομαλή εξέλιξη της ανάπτυξης.

Μύθος 2: «Η μπανάνα παχαίνει.»

Η αλήθεια: Κανένα τρόφιμο δε μπορεί να χαρακτηριστεί «παχυντικό» χωρίς να οριστεί η ποσότητα στην οποία καταναλώνεται. Η μπανάνα αποτελεί ένα φρούτο, που σε αντίθεση με τα περισσότερα, έχει σχετική χαμηλότερη περιεκτικότητα σε νερό. Το γεγονός αυτό την καθιστά πιο πυκνή ενεργειακά. Άρα παίρνουμε τις ίδιες θερμίδες που αποδίδει ένα άλλο φρούτο, καταναλώνοντας μικρότερη ποσότητα. Για παράδειγμα, 1 μεγάλη μπανάνα ισοδυναμεί θερμιδικά με 2 μικρά μήλα ή 2 φέτες πεπόνι. Μπορείς λοιπόν να καταναλώνεις μπανάνα αν έχεις όρεξη για ένα φρούτο, χωρίς φόβο ότι θα σε παχύνει, αρκεί να έχεις στο μυαλό σου την κατάλληλη ποσότητα.

Μύθος 3: «Οι δίαιτες αποτοξίνωσης ενεργοποιούν το μεταβολισμό.»

Η αλήθεια: Οι δίαιτες «αποτοξίνωσης» είναι διατροφικά πλάνα τα οποία υπόσχονται να απομακρύνουν τις συσσωρευμένες «τοξίνες» στο σώμα σου.  Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, οι τοξίνες μπλοκάρουν το μεταβολισμό. Επομένως, η αποβολή τους θα οδηγήσει στο «ξεμπλοκάρισμά» του. Ωστόσο, δεν υπάρχουν ούτε δίαιτες, ούτε τρόφιμα που μπορούν να σε αποτοξινώσουν. Υπεύθυνα για αυτή τη λειτουργία είναι τα ίδια σου τα όργανα! Οι δίαιτες αυτές, ουσιαστικά είναι πολύ χαμηλού θερμιδικού περιεχομένου και  δεν περιέχουν τροφές που θεωρούνται “επιβλαβείς” για τον οργανισµό, όπως ζάχαρη, ζωικά λιπαρά, αλλαντικά και προϊόντα κρέατος, κονσερβοποιηµένα προϊόντα, αλµυρά σνακ και αλκοόλ ενώ είναι συχνά μονοφαγικές (π.χ. του ανανά, της λαχανόσουπας). Ως εκ τούτου οδηγούν σε γρήγορη και αξιοσημείωτη απώλεια βάρους.

Παρ’ ότι εντυπωσιακή, η μεταβολή αυτή του βάρους συχνά συνοδεύεται από μεγάλη απώλεια υγρών και μυϊκής μάζας. Έτσι σε ένα εξίσου σύντομο χρονικό διάστημα το βάρος επανέρχεται, ενώ η απώλεια μυός οδηγεί σε συνολικά μικρότερες καύσεις επιφέροντας την αντίθετη ακριβώς επίδραση στο μεταβολισμό.

Μύθος 4: «Η καφεΐνη δημιουργεί εθισμό.»

Η αλήθεια: Ο όρος εθισμός περιγράφει την ακαταμάχητη επιθυμία για την κατανάλωση μιας ουσίας, σε τακτική βάση, η οποία δημιουργεί προβλήματα. Η κατανάλωση της καφεΐνης δεν ταιριάζει με τον ορισμό αυτό. Μάλιστα, η καφεΐνη θεωρείται ένα ασφαλές συστατικό της διατροφής μας, με διεγερτική δράση. Αν την καταναλώνεις με μέτρο, δε διατρέχεις κανέναν κίνδυνο εθισμού, ούτε βλάπτεις την κοινωνία. Από την άλλη, η συστηματική της κατανάλωση μπορεί να δημιουργεί μια σχέση εξάρτησης. Έτσι, η διακοπή της συστηματικής της χρήσης μπορεί να οδηγήσει σε συμπτώματα όπως πονοκέφαλο και λήθαργο. Ωστόσο, αυτά υποχωρούν σχετικά εύκολα με την πάροδο μερικών ημερών και δε συγκρίνονται με το στερητικό σύνδρομο που συνοδεύει τη διακοπή των εξαρτησιογόνων ουσιών.

Μύθος 5: «Οι υδατάνθρακες παχαίνουν.»

Η αλήθεια: Η κατανάλωση αυτού του μακροθρεπτικού συστατικού έχει δαιμονοποιηθεί και συσχετιστεί με την εμφάνιση παχυσαρκίας, διαβήτη και άλλων αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία. Στην πραγματικότητα όμως, στα πλαίσια μια ισορροπημένης διατροφής τα πλούσια σε υδατάνθρακες τρόφιμα πρέπει να αποτελούν τη βάση. Η με μέτρο κατανάλωση θρεπτικών υδατανθρακούχων τροφίμων, πλούσιων σε σε φυτικές ίνες, βιταμίνες και μέταλλα, όπως τα αμυλούχα λαχανικά, τα δημητριακά ολικής άλεσης, τα όσπρια και τα φρούτα, περισσότερο ωφελεί παρά βλάπτει την υγεία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η Μεσογειακή διατροφή. Στη βάση της βρίσκονται τέτοια τρόφιμα μαζί με φυτικές πηγές λίπους και θεωρείται ως το πιο υγιεινό διατροφικό πρότυπο, καθώς έχει συσχετιστεί με μειωμένο κίνδυνο παχυσαρκίας, διαβήτη, ορισμένων καρκίνων και καρδιακών παθήσεων.

Ωστόσο, άλλα τρόφιμα πλούσια σε υδατάνθρακες όπως κέικ, μπισκότα, γλυκά και ποτά θα πρέπει να καταναλώνονται συνετά. Είναι ενεργειακά πυκνές επιλογές που πέρα από υδατάνθρακες περιέχουν κι άλλα συστατικά όπως κορεσμένα λιπαρά, απλά σάκχαρα, αλάτι και πρόσθετα. Έτσι η υπέρμετρη κατανάλωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του βάρους και του κινδύνου υγείας.

Μύθος 6: «Οι αδύνατοι άνθρωποι είναι και υγιείς.»

Η αλήθεια: Η παχυσαρκία σχετίζεται με πολλά προβλήματα υγείας, συμπεριλαμβανομένου του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, των καρδιακών παθήσεων, της κατάθλιψης και ορισμένων μορφών καρκίνου. Εξίσου όμως επικίνδυνο για την υγεία σου είναι και το χαμηλό σωματικό βάρος. Τα λιποβαρή άτομα αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο για επιπλοκές υγείας, όπως αποδυνάμωση του ανοσοποιητικού συστήματος, ορμονικές διαταραχές, στειρότητα και οστεοπόρωση. Επομένως, σημασία δεν έχει να είσαι αδύνατος. Για την προάσπιση της υγείας σου υιοθέτησε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, που περιλαμβάνει μια ισορροπημένη διατροφή και συστηματική σωματική δραστηριότητα.  Αυτές οι συμπεριφορές θα σε βοηθήσουν να αποκτήσεις και να διατηρήσεις ένα υγιές σωματικό βάρος.

Μύθος 7: «Τα ελαφριά (light) τρόφιμα είναι υγιεινά.»

Η αλήθεια: Τα ελαφριά τρόφιμα διαφημίζονται ως υγιεινά καθώς περιέχουν μικρότερη έως καθόλου περιεκτικότητα σε λιπαρά, συγκριτικά με τα κανονικά τρόφιμα. Ωστόσο, έρευνες έχουν δείξει ότι πολλά από αυτά, προκειμένου να είναι εύγευστα και να έχουνε μεγαλύτερη διάρκεια ζωής, περιέχουν περισσότερη ζάχαρη και αλάτι από τα αντίστοιχα των κανονικών λιπαρών. Είναι σημαντικό λοιπόν, πριν επιλέξεις ένα light τρόφιμο να διαβάσεις τη διατροφική του ετικέτα. Εάν διαπιστώσεις ότι είναι πλουσιότερο σε ζάχαρη και αλάτι, προτίμησε την πλήρη σε λιπαρά εναλλακτική του κι απόλαυσέ τη σε μικρότερη ποσότητα. Επιπλέον, τα light σε ζάχαρη προϊόντα ναι μεν περιέχουν λιγότερη ή και καθόλου ζάχαρη ωστόσο δεν πρέπει να καταναλώνονται άμετρα καθώς συχνά μπορεί να έχουν αρκετά λιπαρά (π.χ. πάστες ή παγωτό με στέβια) ενώ οι γλυκαντικές ύλες που χρησιμοποιούνται μπορεί να δημιουργήσουν γαστρεντερικές διαταραχές.

Μύθος 8: «Οι χυμοί και τα smoothies είναι υγιεινές επιλογές.»

Η αλήθεια: Η αλήθεια βρίσκεται κάπου στη μέση! Ορισμένοι χυμοί και ορισμένα smoothies είναι εξαιρετικά θρεπτικές επιλογές. Για παράδειγμα, οι φρεσκοστυμμένοι χυμοί και τα σπιτικά smoothies που περιέχουν κυρίως μη αμυλούχα λαχανικά και φρούτα αποτελούν έναν πολύ καλό τρόπο για να αυξήσεις την πρόσληψη βιταμινών, μετάλλων και αντιοξειδωτικών. Ωστόσο, η κατανάλωση ολόκληρων φρούτων και λαχανικών έχει περισσότερα οφέλη καθώς οδηγεί σε καλύτερο κορεσμό, δεν ανεβάζει απότομα το ζάχαρο και προσφέρει περισσότερες φυτικές ίνες. Από την άλλη, οι χυμοί και τα smoothies που πωλούνται στην πλειονότητά τους περιέχουν πρόσθετη ζάχαρη και αποδίδουν περισσότερες θερμίδες. Έτσι, όταν καταναλώνονται συχνά ή σε υπερβολική ποσότητα, μπορούν να προωθήσουν την αύξηση βάρους και άλλα ζητήματα υγείας όπως τερηδόνα και προβλήματα στη ρύθμιση του σακχάρου αίματος.

Μύθος 9: «Το φαγητό αργά το βράδυ εμποδίζει την απώλεια βάρους.»

Η αλήθεια: Η κατανάλωση τροφής με μέτρο, στην ποσότητα που χρειάζεσαι, αργά το βράδυ δε θα εμποδίσει την προσπάθειά σου να μειώσεις το σωματικό σου βάρος, ούτε θα οδηγήσει στην αύξησή του.  Ένα τοστ έχει τις ίδιες θερμίδες όποια ώρα κι αν καταναλωθεί μέσα στη μέρα. Αυτό λοιπόν που μπορεί να επηρεάσει την προσπάθειά σου να μειώσεις ή να διατηρήσεις το βάρος σου είναι η ποσότητα του φαγητού που θα καταναλώσεις. Αν για παράδειγμα, έχεις συνδυάσει την επιστροφή σου στο σπίτι το βράδυ με την αγαπημένη σου σειρά και τσιμπολόγημα, τότε ενδέχεται  οι συνολικές θερμίδες που λαμβάνεις να είναι περισσότερες από όσες πραγματικά χρειάζεσαι, καθώς δεν αντιλαμβάνεσαι την ποσότητα που καταναλώνεις εκείνη τη στιγμή. Μια τέτοια συνήθεια, όταν γίνεται συστηματικά, μπορεί να επηρεάσει την πρόοδο του βάρους σου. Από την άλλη είναι σημαντικό να έχεις καταναλώσει το τελευταίο σου γεύμα 2-3 ώρες πριν ξαπλώσεις ώστε να αποφύγεις την γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση που συχνά επέρχεται από αυτή τη συνήθεια.

Μύθος 10: «Υπάρχουν τρόφιμα με αρνητικές θερμίδες.»

Η αλήθεια: Ο όρος «αρνητικές θερμίδες» χρησιμοποιείται για τρόφιμα, των οποίων η πέψη απαιτεί τη δαπάνη περισσότερης ενέργειας (θερμίδων) από την ενέργεια που αποδίδει η κατανάλωσή τους. Ωστόσο, κανένα τρόφιμο δεν ταιριάζει σε αυτή την περιγραφή! Δεν υπάρχει καμία ένδειξη ότι ένα τρόφιμο μπορεί να έχει αρνητικές θερμίδες, συμβάλλοντας έτσι άμεσα στην απώλεια βάρους. Τα τρόφιμα που συνήθως χαρακτηρίζονται ως «αρνητικών θερμίδων» τείνουν να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε νερό και φυτικές ίνες, οπότε η κατανάλωσή τους μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια βάρους επειδή συμβάλλουν στον αμεσότερο κορεσμό με αποτέλεσμα την κατανάλωση λιγότερης τροφής συνολικά.

Γράφει η Μαρία – Χρυσή Ανδριώτη.