Η παιδική παχυσαρκία είναι αποτέλεσμα του δυτικού τρόπου ζωής, που χαρακτηρίζεται από υπέρμετρη κατανάλωση φαγητού και μειωμένη φυσική δραστηριότητα. Στην Αμερική ένα στα τρία παιδιά είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο, ενώ τα αντίστοιχα ποσοστά αυξάνουν συνεχώς και στην Ευρώπη. Προβλήματα υγείας που σχετίζονται με το υπερβάλλον βάρος και κάποτε θεωρούνταν προβλήματα ενηλίκων, πλέον είναι συχνά και σε παιδιά. Πότε το βάρος ενός παιδιού θεωρείται επικίνδυνο και γιατί; Ποιος ο ρόλος της οικογένειας στην αντιμετώπιση της παιδικής παχυσαρκίας; Αν είσαι και εσύ γονιός και ανησυχείς για την υγεία του παιδιού σου τότε αυτό το άρθρο είναι για εσένα!

Πότε το παιδί σου θεωρείται Υπέρβαρο ή Παχύσαρκο;

Η ποσότητα του σωματικού λίπους διαφοροποιείται ανάλογα με το στάδιο ανάπτυξης που βρίσκεται το παιδί σου. Προκειμένου λοιπόν να κινητοποιηθείς και να δράσεις κατάλληλα είναι απαραίτητο να είσαι σε θέση να αναγνωρίσεις αν το παιδί σου έχει υπερβάλλον βάρος ή απλά έχει λίγο πιο αναπτυγμένη σωματοδομή. Η αξιολόγηση του βάρους του παιδιού σου είναι εφικτή με ένα χρήσιμο εργαλείο, τον δείκτης μάζας σώματος (ΔΜΣ).

Ο ΔΜΣ υπολογίζεται με τη διαίρεση του βάρους (σε κιλά) δια το τετράγωνο του ύψους (σε μέτρα) και παρέχει μια κατευθυντήρια γραμμή για το βάρος σε σχέση με το ύψος. Προσοχή όμως χρειάζεται στην ερμηνεία των αποτελεσμάτων καθώς διαφέρουν από τα αντίστοιχα των ενηλικών. Για την παιδική και εφηβική ηλικία έχουν διαμορφωθεί κατάλληλα διαγράμματα για κάθε φύλο, γνωστά και ως καμπύλες ανάπτυξης, τα οποία αξιοποιούνται για την εκτίμηση των αποτελεσμάτων του ΔΜΣ.

Σε ένα τυπικό διάγραμμα ΔΜΣ, τα αγόρια και τα κορίτσια ηλικίας 2 έως 19 εμπίπτουν σε μία από τις τέσσερις κατηγορίες:

• λιποβαρές: ΔΜΣ κάτω από το 15^ο εκατοστημόριο (ή κάτω από τη γραμμή 18,5)
• φυσιολογικό βάρος: ΔΜΣ μεταξύ του 15^ου και του 85^ου εκατοστημόριου (ανάμεσα στις γραμμές 18,5 και 25)
• υπέρβαρο: ΔΜΣ πάνω από το 85^ο και κάτω από το 97^ο εκατοστημόριο (μεταξύ των γραμμών 25 και 30)
• παχυσαρκία: ΔΜΣ στο 97^ο εκατοστημόριο ή πιο ψηλά (στη γραμμή 30 ή πιο πάνω)

Για παιδιά μικρότερα των 2 ετών χρησιμοποιούνται καμπύλες ανάπτυξης που προσδιορίζουν τη σχέση του μήκους με το βάρος. Κάθε παιδί αυτής της ηλικιακής ομάδας με αποτέλεσμα στο 97^ο εκατοστημόριο ή πιο πάνω μπορεί να θεωρηθεί παχύσαρκο.

Παιδική Παχυσαρκία και κίνδυνοι Υγείας

Η παχυσαρκία μπορεί να προκαλέσει επιπλοκές στη σωματική και ψυχική ευεξία του παιδιού σου και να το θέσει σε κίνδυνο για προβλήματα που μπορούν να επηρεάσουν την υγεία του άμεσα αλλά και στο μέλλον, κατά την ενήλικη ζωή του.

Ένα παιδί που είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο διατρέχει αυξημένο κίνδυνο για:

• Διαβήτη τύπου 2
• Δυσλιπιδαιμία
• Υπέρταση
• Πόνο στις αρθρώσεις
• Αναπνευστικά προβλήματα, όπως άσθμα και αποφρακτική άπνοια ύπνου
• Μη αλκοολική λιπώδη νόσο του ήπατος (NAFLD)
• Κοινωνικά και ψυχολογικά προβλήματα, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, κοινωνική αποξένωση, κατάθλιψη και άγχος

Η πρόληψη ή η αντιμετώπιση του υπερβάλλοντος βάρους συμβάλλει σημαντικά στην προστασία του από όλα τα παραπάνω προβλήματα καθώς μεγαλώνει.

Ποια τα αίτια της Παιδικής Παχυσαρκίας;

Στο σημείο αυτό ίσως αναρωτιέσαι γιατί το παιδί σου έχει υπερβάλλον βάρος. Όπως αναφέρθηκε και στην αρχή του άρθρου, ο συνολικός τρόπος ζωής αποτελεί έναν από τους κύριους συντελεστές της παιδικής παχυσαρκίας. Ωστόσο, υπάρχουν και πολλοί άλλοι παράγοντες, γενετικοί και ορμονικοί, που συνήθως επιδρούν συνδυαστικά στην ανάπτυξή της. Πιο αναλυτικά, οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο του παιδιού σου να γίνει υπέρβαρο περιλαμβάνουν:

• Τη διατροφή

Η συχνή κατανάλωση ενεργειακά πυκνών τροφών και ροφημάτων, όπως fast food, τυποποιημένα γλυκά και αλμυρά σνακ και αναψυκτικά, συμβάλλει στην αυξημένη πρόσληψη θερμίδων. Όταν η ημερήσια θερμιδική πρόσληψη υπερβαίνει τη συνολική ημερήσια ενεργειακή δαπάνη λόγω άσκησης, τότε το βάρος αυξάνεται.

• Την έλλειψη άσκησης

Η σύγχρονη ζωή είναι πλέον πολύ καθιστική. Τα παιδιά περνούν περισσότερο χρόνο βλέποντας τηλεόραση και παίζοντας με ηλεκτρονικές συσκευές παρά παίζοντας ενεργά έξω, γεγονός που οδηγεί σε χαμηλή ενεργειακή δαπάνη. Μάλιστα έχει φανεί ότι τα παιδιά που παρακολουθούν τηλεόραση περισσότερες από 4 ώρες την ημέρα είναι πιο πιθανό να γίνουν υπέρβαρα σε σύγκριση με εκείνα που παρακολουθούν 2 ώρες ή λιγότερο.

• Γενετικούς παράγοντες

Η εμφάνιση παχυσαρκίας συνδέεται με την ύπαρξη γονιδίων που σχετίζονται με το μεταβολισμό και τις λιπαποθήκες. Μάλιστα, έχει βρεθεί ότι η κληρονομικότητα μπορεί να ευθύνεται για το 60%-80% της μεταβολής που παρατηρείται στο σωματικό βάρος. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια οι αλλαγές που έχουν εντοπιστεί στα γονίδια δεν είναι τόσο αξιοσημείωτες για να δικαιολογούν την αύξηση των ποσοστών της παιδικής παχυσαρκίας.

• Οικογενειακούς παράγοντες

Όπως και τα γονίδια έτσι και οι συνήθειες μεταβιβάζονται από τη μια γενιά στην επόμενη. Τα μέλη της ίδιας οικογένειας τείνουν να έχουν παρόμοια πρότυπα διατροφής, διατροφικές συμπεριφορές και  επίπεδα σωματικής δραστηριότητας. Οι πιθανότητες ενός παιδιού λοιπόν να γίνει υπέρβαρο η παχύσαρκο αυξάνονται εάν ένας ή και οι δύο γονείς είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.

• Ψυχολογικούς παράγοντες

Μερικά παιδιά καταφεύγουν στο συναισθηματικό φαγητό. Δηλαδή, καταναλώνουν υπερβολικές ποσότητες τροφής για να αντιμετωπίσουν διάφορες καταστάσεις ή συναισθήματα, όπως το άγχος και η πλήξη.

• Κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες

Οι διαθέσιμοι πόροι και η δυνατότητα πρόσβασης σε καταστήματα τροφίμων, όπως τα σούπερ μάρκετ, αποτελούν σημαντικά κριτήρια για την τελική επιλογή των τροφίμων σε ένα σπίτι. Άτομα με χαμηλά εισοδήματα θα προτιμήσουν τροφές χαμηλής διατροφικής αξίας, που είναι οικονομικές και δεν αλλοιώνονται εύκολα, ενώ ενδέχεται να μην έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης σε ασφαλή μέρη ή ασφαλείς εγκαταστάσεις για άσκηση.

• Φαρμακευτικές αγωγές

Ορισμένα συνταγογραφούμενα φάρμακα, όπως τα αντικαταθλιπτικά, τα αντιψυχωσικά και το λίθιο, επιδρούν στα αισθήματα της όρεξης και του κορεσμού. Ως εκ τούτου μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης παχυσαρκίας.

Ποιος ο ρόλος σου ως γονέας στην Παιδική Παχυσαρκία;

Λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παραπάνω παράγοντες που συνδέονται με την εμφάνιση της παιδικής παχυσαρκίας, θα λέγαμε ότι η λύση είναι απλή: ισορροπημένη διατροφή και άσκηση. Ωστόσο, όσο απλό κι αν ακούγεται, το παιδί σου από μόνο του δεν είναι εύκολο να καταφέρει να υιοθετήσει αυτές τις συνήθειες. Για να το καταφέρει, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος περιλαμβάνει τη συμμετοχή ολόκληρης της οικογένειας!

Από μελέτες σε οικογένειες φαίνεται ότι όταν οι γονείς μείωσαν το βάρος τους, το ίδιο συνέβη και με τα παιδιά τους. Και αυτό γιατί για τα παιδιά, ειδικά μικρής ηλικίας, οι γονείς λειτουργούν ως πρότυπα. Αυτό σημαίνει ότι τo παιδί δε θα καταφέρει εύκολα να βελτιώσει τις διατροφικές του συνήθειες και το βάρος του, αν δε το κάνεις πρώτα εσύ. Πρόκειται για μία διαδικασία που απαιτεί ομαδική προσπάθεια.

Η δική σου συμπεριφορά είναι αυτή που θα καθορίσει και τη συμπεριφορά του παιδιού σου σε αυτή την κρίσιμη ηλικία που διαμορφώνονται οι συνήθειές του.

Πέρα από τον ρόλο σου ως πρότυπο, είσαι υπεύθυνος για τα τρόφιμα στο σπίτι και τη διαθεσιμότητά τους. Εάν στο σπίτι υπάρχουν πολλά φρούτα το παιδί σου είναι πιθανότερο να τα καταναλώσει, ενώ αντίθετα αν υπάρχουν πολλά γλυκά είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα καταναλώσει κάποια από αυτά. Παράλληλα, επηρεάζεις σε μεγάλο βαθμό και τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας ολόκληρης της οικογένειας. Εάν η άσκηση είναι ενσωματωμένη στον τρόπο ζωής σου, τότε και το παιδί σου είναι πιθανότερο να ασκείται τακτικά.

Διαμόρφωσε τη συμπεριφορά της οικογένειας σου

Οι αλλαγές στο περιβάλλον του σπιτιού σου, συμβάλλουν στη διατήρηση των  υγιεινών και ισορροπημένων συνηθειών από όλη την οικογένεια για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα.

Σταμάτα να εστιάζεις σε ένα μέλος της οικογένειας, και ιδιαίτερα στο παιδί σου. Αντ΄ αυτού, ενθάρρυνε ολόκληρη την οικογένεια να κάνει αλλαγές προς έναν υγιεινότερο τρόπο ζωής. Πώς μπορείς να το πετύχεις αυτό;

Διαμόρφωσε ένα φιλικό προς το υγιές σωματικό βάρος περιβάλλον

Η εφαρμογή των παραπάνω αλλαγών είναι δύσκολη όταν δεν υποστηρίζεται από το περιβάλλον του σπιτιού. Κάποιες συμβουλές που θα σε βοηθήσουν να διαμορφώσεις τις κατάλληλες συνθήκες που θα εξασφαλίσουν την επιτυχία της προσπάθειας του κάθε μέλους της οικογένειας αλλά και συνολικά είναι οι εξής:

• Φρόντισε να είναι πάντα διαθέσιμα στο σπίτι υγιεινά τρόφιμα.
• Περιόρισε τη συστηματική αγορά γλυκών και αναψυκτικών.
• Απόφυγε την κατανάλωση γευμάτων εκτός σπιτιού, καθώς είναι πιθανότερο να περιλαμβάνει ενεργειακά πυκνά τρόφιμα. Παράλληλα, με αυτά το παιδί σου χάνει την ευκαιρία να απολαύσει ένα οικογενειακό γεύμα στο σπίτι που συνδέεται με οφέλη για την υγεία.
• Ενέταξε τη φυσική δραστηριότητα στην καθημερινότητά σας.
• Μείωσε τον χρόνο ενασχόλησης με την τηλεόραση ή τον υπολογιστή.

Τι να κρατήσεις για την Παιδική Παχυσαρκία;

Η παχυσαρκία κατά την παιδική ηλικία δημιουργεί άμεσους και μελλοντικούς κινδύνους για την υγεία και η αντιμετώπισή της απαιτεί ομαδική προσπάθεια. Ως γονιός ή κηδεμόνας μπορείς να βοηθήσεις το παιδί σου να αποκτήσει και να διατηρήσει ένα υγιές σωματικό βάρος. Στα μάτια του παιδιού σου αποτελείς πρότυπο. Οπότε είναι δική σου ευθύνη να έχεις θετική επίδραση στη διαμόρφωση ισορροπημένων διατροφικών συνηθειών και μιας πιο δραστήριας καθημερινότητας. Ο καλύτερος τρόπος για να βοηθήσεις το παιδί σου να  υιοθετήσει έναν συνολικά υγιεινό τρόπο ζωής δεν είναι άλλος από το να του το δείξεις με τις πράξεις σου. Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής μπορεί να είναι δύσκολες, ωστόσο, όταν η οικογένεια συνεργάζεται οι πιθανότητες επιτυχίας πολλαπλασιάζονται!

Γράφει η Χριστίνα – Πωλίνα Λαμπρινού.