Τα πρόσθετα τροφίμων έχουν ως σκοπό τους την ενίσχυση της γεύσης, της εμφάνισης, της φρεσκάδας και της διάρκειας ζωής των συσκευασμένων τροφίμων. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η χρήση τους ρυθμίζεται από νομοθεσίες σύμφωνα με τις οποίες καθορίζονται τα επιτρεπόμενα τρόφιμα καθώς και οι ποσότητες που θεωρούνται ασφαλείς. Ωστόσο, η κατανάλωσή τους μερικές φορές δεν είναι τόσο αθώα! Για την ακρίβεια, σε άτομα με ευαισθησία στις χημικές ουσίες μπορούν να προκληθούν ανεπιθύμητες ενέργειες. Εσύ αναγνωρίζεις τα πρόσθετα στα τυποποιημένα τρόφιμα που επιλέγεις;

Τι είναι τα πρόσθετα τροφίμων;

Έτσι ονομάζονται οι ουσίες που προστίθενται στα τρόφιμα για να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν την ασφάλεια, τη φρεσκάδα, τη γεύση, την υφή ή την εμφάνισή τους. Ορισμένα πρόσθετα τροφίμων χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες για τη συντήρηση – όπως το αλάτι (π.χ. παστό κρέας), η ζάχαρη (π.χ. μαρμελάδα) ή το διοξείδιο του θείου (π.χ. κρασί). Στις μέρες μας υπάρχουν πολλές χιλιάδες τέτοιες ουσίες φυτικής, ζωικής ή τεχνητής προέλευσης. Τα πρόσθετα τροφίμων ομαδοποιούνται σε 3 μεγάλες κατηγορίες με βάση τη λειτουργία τους, από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO) και τον Διεθνή Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (FAO):

Αρωματικοί παράγοντες

Προστίθενται στα τρόφιμα για να βελτιώσουν το άρωμα ή τη γεύση. Αποτελούν το πιο κοινό είδος πρόσθετων και χρησιμοποιούνται σε μια μεγάλη ποικιλία τροφίμων, από γλυκά και αναψυκτικά μέχρι δημητριακά και γαλακτοκομικά προϊόντα. Οι φυσικοί αρωματικοί παράγοντες περιλαμβάνουν μείγματα ξηρών καρπών, φρούτων, λαχανικών και μπαχαρικών. Επιπλέον, υπάρχουν αρώματα που μιμούνται τις φυσικές γεύσεις.

Παρασκευάσματα ενζύμων

Τα ενζυμικά παρασκευάσματα είναι ένας τύπος πρόσθετου που μπορεί να καταλήξει ή όχι στο τελικό προϊόν διατροφής. Τα ένζυμα είναι φυσικές πρωτεΐνες που ενισχύουν τις βιοχημικές αντιδράσεις διασπώντας τα μεγάλα μόρια στα μικρότερα δομικά στοιχεία τους. Χρησιμοποιούνται κυρίως:

• στο ψήσιμο, για τη βελτίωση της ζύμης
• στην οινοποίηση και ζυθοποιία, για την ενίσχυση της ζύμωσης
• καθώς και στην τυροκομία, για το σχηματισμό τυροπήγματος

Άλλα πρόσθετα

Στην κατηγορία αυτή ανήκουν πρόσθετα τροφίμων που χρησιμοποιούνται για διάφορους λόγους, όπως:

• Τα συντηρητικά, τα οποία παρατείνουν τη διάρκεια ζωής του προϊόντος.
• Τις χρωστικές, που κάνουν τα τρόφιμα πιο ελκυστικά στην εμφάνιση.
• Και τις γλυκαντικές ύλες, οι οποίες αντικαθιστούν τη ζάχαρη προσφέροντας γλυκύτητα με λιγότερες θερμίδες.

Ποια είναι τα πιο κοινά πρόσθετα τροφίμων;

Ρίχνοντας μια ματιά στην ετικέτα με τα συστατικά σχεδόν οποιουδήποτε συσκευασμένου τροφίμου πιθανότατα θα εντοπίσεις τουλάχιστον ένα πρόσθετο. Τα πιο κοινά από αυτά είναι τα εξής:

1. Γλουταμινικό μονονάτριο (MSG)

Χρησιμοποιείται ως ενισχυτικό γεύσης, κυρίως αλμυρών τροφίμων, όπως καταψυγμένα φαγητά, αλμυρά σνακ και σούπες σε κονσέρβα. Επίσης, προστίθεται συχνά σε φαγητά που σερβίρονται σε εστιατόρια και ταχυφαγεία (fast food). Σε γενικές γραμμές θεωρείται ασφαλές πρόσθετο, ωστόσο άτομα ευαισθησία στο MSG μπορεί να εμφανίσουν συμπτώματα όπως πονοκεφάλους, εφίδρωση και μούδιασμα μετά την κατανάλωση μεγάλης ποσότητας.

2. Νιτρικά και νιτρώδη

Προστίθενται συχνά σε επεξεργασμένα κρέατα καθώς δρουν ως συντηρητικά και ενισχυτικά χρώματος και γεύσης. Όταν εκτίθενται σε υψηλή θερμότητα και παρουσία αμινοξέων, τα νιτρώδη μπορούν να μετατραπούν σε νιτροζαμίνες, επιβλαβείς ενώσεις που συνδέονται με υψηλότερο κίνδυνο αρκετών τύπων καρκίνου.

3. Σιρόπι καλαμποκιού υψηλής περιεκτικότητας σε φρουκτόζη

Πρόκειται για ένα γλυκαντικό που παρασκευάζεται από καλαμπόκι. Βρίσκεται συχνά σε αναψυκτικά, χυμούς, καραμέλες, δημητριακά πρωινού και σνακ. Η αυξημένη κατανάλωσή του σχετίζεται με αύξηση βάρους, διαβήτη και φλεγμονές, καθώς είναι πλούσιο σε θερμίδες χωρίς κάποια πρόσθετη διατροφική αξία.

4. Καραγενάνη

Δρα ως πυκνωτικό, γαλακτωματοποιητής και συντηρητικό σε πολλά διαφορετικά προϊόντα όπως το γάλα αμυγδάλου, το τυρί cottage και το νηστίσιμο τυρί. Τα αποτελέσματα μερικών μελετών, κυρίως σε πειραματόζωα και in vitrο, συνδέουν την καραγενάνη με αυξημένα επίπεδα σακχάρου στο αίμα και εντερικά συμπτώματα. Ωστόσο, απαιτούνται περισσότερες μελέτες για την καλύτερη διερεύνηση των πιθανών επιπτώσεων της κατανάλωσης καραγενάνης στην ανθρώπινη υγεία.

5. Τεχνητές χρωστικές

Χρησιμοποιούνται για να βελτιώσουν την εμφάνιση διάφορων προϊόντων. Από έρευνες έχει βρεθεί ότι μερικές χρωστικές μπορεί να προάγουν την υπερκινητικότητα σε ορισμένα, πιο ευαίσθητα, παιδιά ενώ κάποιες έχουν συσχετιστεί με αλλεργικές αντιδράσεις. Τέλος, συγκεκριμένη τεχνητή χρωστική έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο όγκων του θυρεοειδούς σε πειραματόζωα. Ως εκ τούτου, απαιτείται περισσότερη έρευνα για την αξιολόγηση των πιθανών επιπτώσεων από την πρόσληψη τεχνητών χρωστικών στην υγεία. Ανεξάρτητα όμως από τα ερευνητικά δεδομένα, οι τεχνητές χρωστικές βρίσκονται κυρίως σε επεξεργασμένα τρόφιμα, η κατανάλωση των οποίων ούτως η άλλως προτείνεται να είναι περιορισμένη στα πλαίσια μια υγιεινής διατροφής.

Προτίμησε φρέσκα, ολόκληρα τρόφιμα τα οποία είναι πλουσιότερα σε θρεπτικά συστατικά και φυσικά απαλλαγμένα από πρόσθετα τροφίμων.

Ποια πρόσθετα τροφίμων μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις;

Σύμφωνα με την ισχύουσα νομοθεσία, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, τα πρόσθετα επισημαίνονται στα τυποποιημένα τρόφιμα με ένα σύνολο προκαθορισμένων «αριθμών E».

Τα άτομα που έχουν αλλεργία ή ευαισθησία σε ορισμένα πρόσθετα τροφίμων θα πρέπει να ελέγχουν προσεκτικά τις ετικέτες.

Στον παρακάτω πίνακα μπορείς να δεις ορισμένα πρόσθετα τροφίμων τα οποία είναι πιθανότερο να πυροδοτήσουν κάποια ανεπιθύμητη μορφή αντίδρασης.

Πρόσθετα τροφίμων που είναι πιο πιθανό να προκαλέσουν ανεπιθύμητες αντιδράσεις

Συμπερασματικά

Τα πρόσθετα τροφίμων αποτελούν χημικές ουσίες οι οποίες προστίθενται στα τρόφιμα προκειμένου να βελτιώσουν την ποιότητά τους. Πολλά από αυτά μπορούν να καταναλωθούν με ασφάλεια ως μέρος μιας ισορροπημένης και υγιεινής διατροφής. Αντίθετα, ορισμένα πρόσθετα τροφίμων έχουν συνδεθεί με σημαντικές παρενέργειες. Ανεξάρτητα λοιπόν από το αν έχεις ευαισθησία σε χημικές ουσίες ή όχι, ξεκίνησε σήμερα κιόλας να διαβάζεις προσεκτικά τις διατροφικές ετικέτες των τροφίμων που αγοράζεις, ώστε να περιορίσεις την πρόσληψη πρόσθετων συστατικών. Προς την ίδια κατεύθυνση, προσπάθησε να περιορίσεις τα επεξεργασμένα και τυποποιημένα τρόφιμα και αντικατάστησέ τα με τα πολύ θρεπτικότερα φρέσκα τρόφιμα!

Γράφει η Χριστίνα-Πωλίνα Λαμπρινού